هیات کوهنوردی رفسنجان

در بسیاری از جنگل‌های ایران، احتمال گزیدگی توسط مارها یا حمله مارهای وحشی وجود دارد. باید به این نکته توجه داشت که اکثر مارها بی‌خطر هستند و 80 درصد از مارهای پرخطر نیز تا زمانی که در معرض شکار قرار نگیرند، حمله نمی‌کنند.

در صورت گزیده شدن توسط مارهای مرجانی با خطوط زرد و نارنجی، زهر باید سریع از قسمت گزیده شده خارج و آب زیادی نوشیده شود. استفاده از یخ برای پانسمان این زهر توصیه نمی‌شود. شناسایی ظاهر مار و توضیح آن به متخصص برای درمان سریع‌تر بیماری مؤثر خواهد بود.

بهترین روش برای پیشگیری از گزیدگی توسط مارها، در صورت رویارویی با این خزنده، بی‌حرکت بودن یا در صورت لزوم آرام و بدون سروصدا حرکت به طرف عقب است. در دشت‌ها و جنگل‌های نواحی دریای خزر و آذربایجان، گونه‌های مختلفی از مارهای سمی و غیرسمی یافت می‌شوند. در میان این گونه‌ها، مارهایی مانند مار زنجانی، افعی قفقازی، کبرا یا کفچه مار (بزرگترین مار خاورمیانه)، گرگ مار، مار آتشی و مار آبی در مناطق شمالی ایران و جنگل‌های نواحی البرز، آذربایجان و زاگرس پراکنده هستند.

 نواحی جنوبی نیز زیستگاه مناسبی برای خزندگانی مانند افعی دماوندی، مار گورخری، مار کوتوله و خاکی، افعی آذربایجانی محسوب می‌شوند. شناخت مارهای سمی از شکل ظاهری آنها امکانپذیر است.

تمام مارهای سمی دارای فنگ یا نیش دندان لوله‌ای شکل و متصل به غده سمی هستند. دم مارهای سمی کوتاه و در مقایسه با مارهای غیرسمی کندتر حرکت می‌کنند. ناحیه سر اکثر مارهای سمی مثلثی شکل است و در بعضی از این انواع مار، حفره‌ای میان چشم و بینی قرار دارد که به راحتی قابل تشخیص است. گرزه مار یا افعی، مار دریایی، کفچه مار یا کبری از مارهای سمی با مردمک چشم بیضی شکل هستند که سم آنها خطرناک بوده و عوارض عصبی مانند از دست دادن توانایی تکلم، سرگیجه و در نهایت خفگی و فلج دستگاه تنفسی را به دنبال دارد. باید توجه داشت در محل گزیدگی مارهای سمی، اثر نیش به صورت دو حفره کوچک دایره مانند مشخص است در صورتی که این اثر هنگام گزیدگی توسط مارهای غیرسمی، هلالی شکل است.

 انجمن پزشکی کوهستان ایران