صبح ۱۶ فروردین ۹۷ طی تماس تلفنی یکی از کوهنوردان از مشکل حاد تنگی نفس یکی از دوستانشان در یک برنامه کوهنوردی در یکی از مسیرهای ارتفاعات شمالی تهران اظهار نگرانی و درخواست راهکار کرده بود.
جهت آشنایی کوهنوردان عزیز متن ذیل جهت آگاهی علاقمندان به علم پزشکی کوهستان ارائه می شود:...
دکتر حمید مساعدیان
تنگی‌نفس حین فعالیت، یک مشکل شایع و مهم است که می‌تواند بر اثر بیماری‌های قلبی ـ ریوی یا عصبی به وجود بیاید. قبل از پرداختن به علل و درمان این مشکل به تعریف دقیق این علامت می‌پردازیم.
▪️مفهوم تنگی نفس:
مفهوم تنگی‌نفس این است که فرد احساس ناخوشایندی از نفس‌کشیدن داشته باشد یا به عبارتی، بسختی دم و بازدم انجام دهد. اگر این حالت فقط در زمان فعالیت به وجود آید به آن تنگی‌نفس فعالیتی می‌گویند.
▪️ اما تنگی‌نفس فعالیتی چند درجه دارد؟
تنگی‌نفس فعالیتی درجه 1: به شرایطی گفته می‌شود که فرد فقط هنگام فعالیت‌های خیلی شدید مثل دویدن، دوچرخه‌سواری تند یا کوهنوردی دچار تنگی‌نفس شود، ولی در زمان فعالیت‌های معمولی دچار مشکل نشود.
در تنگی‌نفس فعالیتی درجه 2: فرد حین فعالیت‌های بدنی معمولی مثل راه رفتن یا انجام کارهای منزل هم دچار تنگی‌نفس شود.
وقتی درجه تنگی‌نفس به 3: می‌رسد زمانی است که حتی فرد وقتی می‌خواهد کارهای شخصی خودش مثل شستن دست و رو و شانه‌کردن سر را انجام دهد هم دچار تنگی‌نفس می‌شود. این افراد فقط وقتی در حال استراحت هستند دچار تنگی‌نفس نمی‌شوند.
نکته مهم این است که باید به خاطر داشته باشیم همه افراد، حتی اگر کاملا سالم باشند در زمان فعالیت‌هایی که بیش از توانایی آنهاست دچار تنگی‌نفس فعالیتی می‌شوند و این به معنای بیماری نیست. مثلا یک مرد شصت ساله را در نظر بگیرید که سال‌هاست ورزش نمی‌کند. اگر این فرد با نوه‌هایش فوتبال بازی کند دچار تنگی‌نفس می‌شود و این لزوما به معنی بیماری نیست.
▪️علت تنگی‌نفس فعالیتی چیست؟
1) شایع‌ترین علت این مشکل، نارسایی قلبی است. نارسایی قلبی به مفهوم ناتوانی نسبی قلب در پمپ‌کردن خون به درون سیستم گردش خون است.
به این ترتیب این بیماری موجب کمبودخون در اندام و در نتیجه ضعف و بی‌حالی شده و از طرفی تجمع خون درسیستم وریدی موجب ورم در اندام‌ها بخصوص پاها می‌شود.
از طرف دیگر خون نمی‌تواند براحتی از ریه‌ها به داخل قلب سرازیر شود و به همین دلیل ریه‌ها پر خون شده، ظرفیت انتقال هوا در آنها کم و فرد دچار تنگی‌نفس حین فعالیت می‌شود.
2)علت دیگر تنگی‌نفس، بیماری‌های ریوی است. وقتی راه‌های هوایی ریه‌ها به دلیل تماس طولانی با دود سیگار یا آلودگی‌های معلق در هوای شهرهای بزرگ یا بیماری های عفونی یا آسم دچار آسیب‌های طولانی‌مدت و پیشرونده می‌شود، اندک‌اندک بخش‌هایی از ریه‌ها نمی‌تواند در کارهای تنفسی شرکت کند و به این ترتیب فرد فقط بخشی از ریه‌هایش سالم است.
وقتی این بیماران شروع به فعالیت می‌کنند لازم است همه بخش‌های ریه برای انجام فعالیت بدنی مشغول به کار شود و چون این افراد بخشی از ریه‌هایشان ناسالم است، دچار تنگی‌نفس حین فعالیت می‌شوند.
3)دلیل سوم تنگی‌نفس، مشکلات عصبی است. در این گونه بیماری‌ها عموما بیمار در بیشتر موارد گاهی حین فعالیت و گاهی هنگام استراحت دچار تنگی‌نفس می‌شود و با تشدید استرس‌های روانی، تنگی‌نفس هم بیشتر می‌شود.
کلینیک تخصصی طب ارتفاع و پزشکی کوهستان ۲۲۲۸۵۷۰۱
انجمن پزشکی کوهستان ایران
