انجمن پزشکی کوهستان ایران: چنديست كه مرگ ورزشكاران دغدغه فكري جامعه شده و در شبكه هاي اجتماعي مردم با تعجب و گاهي با ترس در اين باره صحبت ميكنند هادي نوروزي و بعد اولادي فوتبايستهاي محبوب و صد البته به لحاظ بدني سالم و قوي بودند كه فوت شدند ولي چرا ؟ چطور ميشود كه ورزشكاري كه ديروز فشار يك مسابقه نود دقيقه اي رو تحمل كرده به ناگاه مي ميرد؟! اين كوتاه توضيح و تفسير اجمالي بر اينگونه حوادث است......
در پزشكي مرگ ناگهاني ( Sudden Death يا به اختصار SD ) تعريف دارد و به حالتي اطلاق ميشود كه در ان از شروع علايم بيماري تا بروز مرگ كمتر از بيست و چهار ساعت طول بكشد . بنابراين مثلا كسي كه شب دچار درد سينه ميشود و فردا صبح فوت ميكند دچار مرگ ناگهاني (SD)شده است.
حدود هفتاد و پنج درصد از علل مرگ ناگهاني قلبي و بيست و پنج درصد غير قلبي است. از معروفترين بيماري هاي غير قلبي كه مي توانند به مرگ ناگهاني بيانجامند ميتوان به ليست زير اشاره كرد.
پارگي انوريسم مغزي، پارگي AVM مغزي , ICH ,دايسكشن ائورت ، امبولي ريه ، امبولي چربي ،شوك انافيلاكسي ، خونريزي وسيع گوارشي ، مسمويت ها ، بيماريهاي خوني مثل DIC , TTP ,ITP ,...
انوريسم و AVM ناهنجاري هاي عروقي در مغز است كه اكثرا بي علامتند و مثل يك بمب ساعتي عمل ميكنند اين ضايعات ممكن است ناگهان و بي مقدمه پاره شوند و خونريزي وسيع مغزي دهند ( حادثه اي كه براي اقاي عابدزاده رخ داد) ، ICH خونريزي درون بافت مغز است كه عموما در اثر ضربه ايجاد ميشود. دايسكشن ائورت به مفهوم پارگي و به اصطلاح جر خوردن لايه هاي ائورت ( رگ اصلي خروجي از قلب) است و اكثرا در افراد فشار خوني و گاهي در زنان حامله رخ ميدهد. امبولي ريه ناشي از پرتاب شدن لخته خون از پاها و لگن است . امبولي چربي كه اخيرا خيلي هم معروف شده ناشي از شكستگيهاي اندام تحتاني و اعمال زيبايي مثل ساكشن چربي شكم ايجاد ميشود. معروفترين شوك انافيلاكسي شوك ناشي از تزريق پنيسيلين يا نيش زنبور است . خونريزي گوارشي عموما ناشي از زخم معده و اثني عشر ويا استفراغهاي مكرر حادث ميشود . در دسته مسموميت ها ميتوان از گاز ذغال (CO ) ،ارسنيك و بوتوليسم ( سم موجود در كنسرو ماهي فاسد شده ) نام برد و نهايتا در بيماريهاي خوني نام برده شده خون فاسد شده و در سراسر بدن لخته و خونريزي توامان به وجود مي ايد ( علت نهايي مرگ در اقاي بيت اله عباسپور ) البته بيماريهاي منجر به مرگ ناگهاني بسيار طولانيتر از ليست فوق است كه در اين مجمل نمي گنجد.
و اما عمده علل مرگ ناگهاني يعني در بيش از ٧٥٪ موارد،مرگ قلبيست ( Sudden Cardiac Death يا به اختصار SCD ) . بيماري هاي قلبي كه به مرگ ناگهاني مي انجامند به دو دسته كرونري و غير كرونري تقسيم ميشوند . هشتاد و پنج درصد از بيماري هاي قلبي منجر به مرگ ناگهاني ناشي از بيماري كرونري ويا ان طور كه در جامعه ميگويند گرفتگي عروق قلب است . گرفتگي عروق كرونري علل متعددي دارد كه ميتوان به موارد زير اشاره كرد : سيگار ، ارث، فشار خون بالا، چربي بالا ، ديابت ،جنس مذكر،چاقي وبي تحركي و.... مهمترين علائم ان درد و سنگيني سينه ، پشت ودست چپ ، تنگي نفس ، احساس خستگي مداوم و مفرط و تپًش قلب است ولي بايد دانست كه متاسفانه نيمي از افراد مبتلا به تنگي كرونر قبل از بروز هر علامت يا دردي ناگهان اصطلاحا سكته مي كنند يعني بدوت بروز علامت خطر اولين علامت سكته حاد قلبي است كه ميتواند به مرگ بيانجامد و به همين دليل است كه سازمان بهداشت جهاني تاكيد دارد كه كليه افراد با خطر بالا براي ابتلا به بيماريهاي قلبي بايد سالانه چك كامل قلبي شوند به عبارتي در هر مرد چهل سال و هر زن چهل و پنج سال به بالا چك سالانه قلبي ضروريست . بيماريهاي غير كرونري كه به مرگ ناگهاني ميانجامندعبارتند از انواع بيماريهاي عضله اي و چنلوپاتي chanelopathy ها كه در اين دو مورد علت مرگ اريتمي كشنده ناشي از بيماري است . سعي ميكنم ساده تر توضيح بدهم .
در بيماريهاي عضله اي قلب ,اندازه ، حجم و نظم تارهاي عضلاني به هم ميريزد مثلا در بيماري خطرناك وشايع HOCM قلب ضخيم ميشود و يا در RV DYSPLASIA بطن راست نازك و گشاد ميشود .اين نامنظمي فيبرهاي عضلاني به نوعي نامنظمي الكتريكي قلب منجر ميشود كه طي چند دقيقه به مرگ ميانجامد . انواع كانالوپاتي ها هم به همين صورت با ايجاد اريتمي به مرگ منتهي ميشوند از بيماريهاي كانالي معروف براي اينكه به گوش شما بخورد چندتايي نام ميبرم سندرم بروگادا ، سندرم Q-T طولاني ، Arhthmogenic RV
بيماري هاي عروقي قلب وابسطه به سن است يعني با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به بيماري بالاتر ميرود ولي برعكس بيماريهاي غير كرونري قلب يعني بيماريهاي عضله اي و كانالوپاتي تماما ارثي است و در سنين جوان بروز ميكند به عبارتي اينگونه بيماري ها اصولا قاتل جوانان ميباشند و در افراد بالاي چهل سال به ندرت مشكلي ايجاد ميكنند ( عامل مرگ دو فوتباليست اخير).
جا دارد ياداوري كنم كه مصرف مواد محرك مثل شيشه ، كوكايين ، اكس و افدرين در يك فرد كاملا سالم ميتواند كشنده باشد و تا چندين روز بعد از مصرف ،بروز اريتمي هاي كشنده در اثر مصرف اين مواد گزارش شده است مصرف بعضي انواع چربي سوز ها كه اخيرا بين بعضي جوانان و ورزشكاران شايع شده مثل teniuate , افدرين و سودوافدرين خطرناك است و خطر انواع اريتمي و مرگ ناگهاني را بدنبال دارد . هورمونهاي مصرفي در بدنسازي مانند انواع اندروژن ها و سوماتوتروپ در كوتاه مدت خطر مرگ ناگهاني را افزايش نمي دهند هرچند كه مصرف طولاني مدت انها خصوصا سوماتوتروپ خطر ابتلا به انواع بدخيمي ها را افزايش ميدهد.
حال سوال اين است كه ايا بيماريهاي فوق الذكر كه ميتوانند به مرگ ناگهاني بيانجامند قابل شناسايي و پيشگيري هستند؟
پاسخ مثبت است . اكثر بيماري هايي كه در بالا اشاره شد را ميتوان رديابي كرد . با توجه به اينكه چنانكه ذكر شداكثر علل مرگ ناگهاني، قلبيست پس اولين قدم بايد برسي قلبي - عروقي باشد . شرح حال و معاينه دقيق قلب و در موارد ضروري اكو ، تست ورزش يا هولترECG ميتواند با دقت بالا وجود يا نبودبيماريهاي قلبي خطرناك را تشخيص دهد و جالب است بدانيم كه تمام اين برسي ها بطور سرپايي و مطبي انجام ميشود و زمان و هزينه بالايي را در بر ندارد. بررسي هاي غير قلبي را بايد بصورت موردي وبر مبناي علائم انجام داد مثلا در فرد جواني با سردرد مداوم كه ميگرني نيست بررسي عروقي مغز توصيه ميشود.
براي جمع بندي بايد دانست كه بيماري و به طبع ان احتمال مرگ فقط مربوط به افراد مسن نيست و ميتواند جوانان و حتي افراد با سلامت و قدرت بالاي بدني ماند ورزشكاران رو نيز تهديد كند و لذا توصيه ميشود كليه ورزشكاران حرفه اي ، كليه جوانان با ريسك فاكتور قلبي مانند سابقه ارثي مثبت، ديابت و فشار خون ، جوانان با سابقه سنكوپ يا درد مبهم سينه ويا شكم و ورزشكاراني كه از داروهاي هورموني يا محرك استفاده ميكنند بهتر است بصورت روتين چك قلبي عروقي داشته باشند .
يادمان باشد هميشه پيشگيري بهتر و ارزانتر از درمان است.
دكتر نويدركني متخصص قلب و عروق ، فلوشيپ فوق تخصصي بالون انژيوپلاستي - پزشک معتمد قلب و عروق انجمن پزشکی کوهستان ایران
