هیات کوهنوردی رفسنجان

یکی از تمرین‌های موثر هیمالیانوردی، تمرین کمبود اکسیژن نام دارد.

علت اصلی آغاز روند هم‌هوایی، کمبود اکسیژن در ارتفاعات است. از سوی دیگر پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سیگاری‌ها در مقایسه با دیگران، گلبول‌های قرمز بیشتری دارند و در ارتفاع از هم‌هوایی نسبی برخوردارند.

توجه به این دو موضوع، موجب پیدایش تمرین‌های کمبود اکسیژن در میان هیمالیانوردان گردید و این تمرین ها، انقلابی در صعودهای بلند پدید آورد.

امروزه شاهد صعودهای بسیار سریعی در هیمالیا هستیم که با مفهوم سنتی هم‌هوایی، به هیچ روی قابل توجیه نیست.

یکی از عواملی که چنین صعودهای سریع و بی‌مقدمه‌ای را ممکن می سازد، تمرین کمبود اکسیژن است که بخشی جدایی ناپذیر از تمرین‌های روزانه کوه‌نوردان برتر جهان شده است.

البته این کوه‌نوردان دست به تمرین های نوظهور و ناشناخته نمی‌زنند بلکه همان ورزش‌های کمکی مورد استفاده سایر کوهنوردان را به کار می‌گیرند که شامل دویدن، شنا کردن و دوچرخه سواری است.

تنها تفاوت در چگونگی تنفس ضمن تمرین است. در تمرین کمبود اکسیژن، کوهنورد به‌طور آگاهانه و هدفمند طوری نفس می‌کشد که بدنش با کمبود اکسیژن ملایم و نامحسوسی رودررو شود.

مثلا اگر از دویدن به عنوان ورزش کمکی بهره می‌گیرد ضمن روندی بلند، سرعت تنفس خود را کم‌کم  پایین می‌آورد به نحوی که اکسیژن دریافتی وی در ضمن تمرین، همواره کمی پایین‌تر از میزان مورد نیاز بدنش باشد.

این کار را می‌توان به کمک گام‌شماری انجام داد. مثلاً کوه نوردی که معمولاً در هر چهار گام یک دم و بازدم انجام می‌دهد، پس از شش ماه در هر شش گام و پس از یک سال در هر هشت گام یک دم و بازدم صورت می‌دهد.

با کاهش تدریجی اکسیژن دریافتی، بدن وی به کمبود اکسیژن واکنش نشان داده میزان هموگلوبین و تعداد گلبول‌های قرمز خونوی افزایش می یابد. این همان فرآیندی است که پس از حضور در ارتفاعات رخ می‌دهد و کوه‌نورد را برای تحمل کمبود اکسیژن آماده می‌سازد.

به کمک این گونه تمرین، می‌توان بدون حضور در ارتفاعات و صعودهای آمادگی، خود را با کمبود اکسیژن سازگار و برای صعود سریع در هیمالیا آماده کرد.

برنامه ریزی برای تمرین کمبود اکسیژن بسیار دقیق، حساس و پیچیده بوده نیاز به آگاهی کامل از سازوکار این گونه تمرین‌ها و برنامه‌ریزی دقیق دارد. در واقع تمرین کمبود اکسیژن همانند تیغ دو لبه است و شتاب در کسب نتیجه دلخواه، می‌تواند پیامدهای ناگواری به بار آورد.

بهترین توصیه برای علاقه مندان صعودهای سریع (صعودآلپی) در هیمالیا این است که بدون مشورت با پزشکان آگاه و با تجربه دست به چنین اقداماتی نزنند.

 دکتر حمید مساعدیان