خواب آلودگی در ارتفاع، خواب مرگ و تخلیه انرژی یکی از علائم و نشانه های مهم و خطرناک در ورزش کوهنوردی می باشد.
عوامل مختلفی می تواند باعث بروز خواب آلودگی در هنگام کوهنوردی باشد که بعضا می تواند علامت خطری جدی و هشدار دهنده باشد. علامتی که گاها خود کوهنورد به آن بی توجه بوده و آگاهی به وضعیت خطرناک خود ندارد و بمرور زمان به مرحله خطرناکی از عدم آگاهی به زمان و مکان می رسد.
این وضعیت پیش از اینکه برای خود کوهنورد جلب توجه کند می تواند هشداری جدی برای سایر همنوردان باشد و شرایط را لحظه به لحظه بحرانی تر شود. شاید بارها در طی صعود به ارتفاعات چه بصورت انفرادی و چه بصورت گروهی، خود یا همنوردتان دچار چنین حالتی شده اید که می تواند شرایط را تا مرحله خطرناک یا اصطلاحا "خواب مرگ" پیش ببرد....
توجه به علل بروز خواب آلودگی در کوهنوردی می تواند از بروز حادثه یا فاجعه ای جدی جلوگیری کند. این امر باید بیشتر متوجه سرپرست یا پزشک تیم باشد.
شرایط صعود خصوصا در ساعات متوالی صعود در یک روز و در نزدیکی قله می تواند پیش زمینه فاجعه ای غیر قابل جبران و تا حد مرگ باشد.
عوامل بروزخواب آلودگی:
1- ارتفاع زدگی و بیماری حاد کوهستان: از علل اصلی خواب آلودگی در ارتفاع و متعاقب آن ادم مغزی و ادم ریوی عامل افزایش ارتفاع و کاهش فشار هوا و کمبود اکسیژن می تواند باشد. بیماری حاد کوهستان می تواند باعث خواب آلودگی، کندی حرکات، احساس سنگینی، کنفیوژن یا عدم آگاهی به زمان و مکان و در شب هنگام و وقت استراحت باعث بی خوابی و خواب سبک گردد.
در طی صعود خصوصا در ارتفاع بالای 4000 متر اگر علائم خواب آلودگی به فرد دست دهد ازعلائم هشدار و خطر می تواند باشد. بی توجهی به خواب آلودگی ناشی از ارتفاع و بیماری حاد کوهستان که ناشی از ادم خفیف مغزی است می تواند کم کم منجر به علائم جدی تر و علائم ادم مغزی شود که می تواند افت هوشیاری و مراحل پیش کما و در نهایت بیهوشی و مرگ را بهمراه داشته باشد.
پس در طی صعود وضعیت سایر همنوردان باید مورد توجه سرپرست تیم، پزشک و سایر کوهنوردان حاضر در برنامه صعود قرار گیرد و در صورت مشاهده علائم خواب آلودگی نسبت به کاهش ارتفاع و بر طرف کردن وضعیت موجود هر چه سریعتر اقدام کرد.
بهترین و موثرترین راه درمان چنین وضعیتی کاهش ارتفاع و فرود می باشد. عدم پذیرش و مقاومت در برابر کاهش ارتفاع می تواند صدمات جبران ناپذیر جانی بهمراه داشته باشد.
2- هیپوترمی و کاهش دمای عمومی بدن: یکی از علت های اصلی خواب آلودگی در ارتفاع، سرمای شدید و متعاقب آن کاهش دمای عمومی بدن است. این وضعیت خصوصا در فصل زمستان (بخصوص در کشور ما) و شرایط سرما و هوای سرد پیش می آید.
در برنامه های زمستانی، در صعود از یخچالها و ارتفاع بالا که هوا سردتر می باشد این وضعیت بیشتر بوجود می آید. گرم نگهداشتن بدن در طی صعود، استفاده از مایعات گرم، پوشش کافی و تحرک مداوم و پیوسته می تواند ریسک و خطر هیپو ترمی را کم کند.
3- خستگی مفرط: گاها در ورزش کوهنوردی شرایطی بوجود میآید که فرد ناچارا باید مدت طولانی حتی تا 15 یا 20 ساعت و یا بیشتر بطور پیوسته به فعالیت بپردازد(در اینجا می توانید برنامه های صعودهای گذشته خود را مرور کنید).در روزهای صعود قله و هوای طوفانی که شرایط رسیدن به هدف وقله مشکل تر می شود وفرد ناچار است ساعتها به فعالیت در شرایط سخت بپردلزد خستگی مفرط بر انسان مستولی شده و در این شرایط خواب آلودگی بر انسان چیره می شود.
در چنین وضعیتی کندی حرکات بدن ناشی از خستگی مفرط وضعیت را بدتر کرده و فرد کم کم بسمت خواب آلودگی پیش می رود که در صورت ادامه چنین وضعیتی، خطر انسان را بیشتر تهدید می کند.
تالیف: دکترحمیدمساعدیان - عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی
