هیات کوهنوردی رفسنجان

ورزش روی تمام ارگان‌های بدن تاثیر می‌گذارد اما یکی از اندام‌هایی که تحت تاثیر اساسی است، قلب شماست. عجیب هم نیست؛ قلب شما کار سنگین و مهمی انجام می‌دهد، خون و اکسیژن را به سمت عضلات فعال پمپاژ می‌کند و هرگز هم نمی‌خوابد! قلب مانند یک ساعت دقیق کار می‌کند و خون و اکسیژن حیات بخش را به سمت بافت‌های بدن‌تان پیش می‌راند، حتی وقتی که در خواب هستید. حین ورزش، نیاز به اکسیژن بیشتر دارید، خیلی بیشتر؛ و برای همین قلب شما باید خودش را جوری تطبیق بدهد که موثرتر کار کند. گاهی این تغییرات، ساختاری بوده و منجر به وضعیتی به نام سندرم قلب ورزشکار می‌شود....

سندرم قلب ورزشکار شامل تغییراتی می‌شود که در قلب یک ورزشکار روی داده و افرادی که تمرینات بسیار سنگین انجام می‌دهند (معمولاً ۷ ساعت یا بیشتر در هفته)، دچارش می‌شوند.

سندرم قلب ورزشکار، بیماری خاموشی است و معمولاً علامتی ندارد. در واقع قلب، روشی برای سازگاری با استرس زیاد ناشی از ورزش پیدا می‌کند اما بعضی از این تغییرات در قلب می‌توانند مشابه تغییراتی باشند که در قلب افراد مبتلا به فشار خون بالا یا سایر بیماری‌های قلبی روی می‌دهد. بنابراین مهم است که پزشک بتواند سندرم قلب ورزشکار را از سایر انواع بیماری‌های قلبی تشخیص بدهد.

تغییرات ساختاری قلب در واکنش به ورزش
تغییرات ناشی از سندرم قلب ورزشکار که در قلب روی می‌دهد تا حدودی ساختاری است. در اثر ورزش مکرر، دیواره‌های قلب ضخیم می‌شوند. قلب شما از چهار حفره، دو دهلیز و دو بطن تشکیل شده است. بطن‌ها بزرگترند و فضای پایینی قلب را تشکیل می‌دهند. این بطن چپ قلب است که خون تازه‌ی اکسیژن‌دار را از ریه‌ها به بدن پمپاژ می‌کند و بطن راست قلب نیز، خون را از تمام بدن جمع کرده و آن را به ریه برمی‌گرداند تا اکسیژن‌گیری کند.

افرادی که سندرم قلب ورزشکار دارند، بطن چپ قلب‌شان ضخیم‌تر است. بنابراین می‌تواند نیروی بیشتری وارد کرده و خون را موثرتر پمپاژ کرده و به عضلات و بافت‌هایی که به آن نیاز دارند برساند. همچنین مطالعات نیز نشان داده بطن راست نیز تا حدودی ضخیم‌تر می‌شود.

تغییر در عملکرد قلب
در مورد عملکرد قلب چطور؟ اگر شما یک قلب ورزشکار داشته باشید و دیواره‌های بطن قلب‌تان ضخیم‌تر باشد، قلب شما پمپاژ موثرتر و قوی‌تری داشته و می‌تواند با هر ضربان، خون بیشتری به بافت‌ها برساند. در نتیجه مجبور نیست در هر دقیقه زیاد ضربان بزند تا نیاز بدن به اکسیژن را تامین کند. به همین علت آنهایی که قلب ورزشکاری دارند، معمولاً نرخ ضربان قلب‌شان به میزان قابل توجهی کمتر است. نرخ ضربان قلب نرمال در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۹۰ ضربه در دقیقه است، در حالیکه قلب یک ورزشکار در هر دقیقه ۵۰ بار و یا حتی کمتر می‌زند. ورزشکارانی که خیلی زیاد تمرین می‌کنند ممکن است نرخ ضربان قلب‌شان در حالت استراحت ۳۰ بار در دقیقه باشد.

از کجا بدانید سندرم قلب ورزشکار دارید یا نه؟
بیشتر افراد فقط بعد از اینکه عکس اشعه X قفسه سینه‌شان نشان می‌دهد قلب‌شان بزرگ شده، متوجه می‌شوند سندرم قلب ورزشکار دارند. البته سندرم قلب ورزشکار همیشه هم با اشعه X معلوم نمی‌شود اما نوع دیگری از تست تصویری به نام اکوکاردیوگرام وجود دارد که این موضوع را مشخص می‌کند. اکوکاردیوگرام همچنین می‌تواند تفاوت بزرگ شدن قلب در اثر ورزش و بزرگ شدن قلب در اثر سایر مشکلات قلبی را تشخیص بدهد.

آیا سندرم قلب ورزشکار خطرناک است؟
خوشبختانه تغییرات ساختاری و عملکردی مرتبط با سندرم قلب ورزشکار معمولاً بی‌ضرر بوده و شما را در معرض خطر مرگ ناگهانی یا مشکلات قلبی دیگر قرار نمی‌دهند. اما مهم است که سندرم قلب ورزشکار از سایر مشکلات قلبی که می‌توانند ریسک مرگ ناگهانی را بالا ببرند تشخیص داده شود. بررسی‌هایی که مشکلات اصلی را شناسایی می‌کنند شامل اکوکاردیوگرام یا تست استرس می‌شوند.
اگر قلب شما به دلیل ورزش، بزرگ شده یا دیواره‌ی بطن‌ها ضخیم شده‌ باشند، اندازه‌ی قلب و بطن‌ها معمولا ًبا توقف ورزش کوچک‌تر خواهند شد چون دیگر نیازی به انتقال خون و اکسیژن بیشتر نیست. اما یک پنجم آنهایی که سندرم قلب ورزشکار دارند و ورزش را متوقف می‌کنند تا حدودی ضخامت دیواره و بزرگی قلب‌شان باقی خواهد ماند. این می‌تواند پرچم قرمزی باشد که نشان می‌دهد مشکل قلبی تشخیص داده نشده‌ای وجود دارد.

حرف آخر
اگر شما هم بیشتر از هفت ساعت در هفته ورزش می‌کنید ممکن است سندرم قلب ورزشکار داشته باشید. در بیشتر موارد جای نگرانی وجود ندارد اما مهم است که از سایر مشکلات جدی‌تر قلبی تشخیص داده شود. از همه مهمتر، اگر علائمی داشته باشید که علت آن برای‌تان توجیه نشده باشد، مانند تنگی نفس، درد در قفسه سینه، سر سبُکی یا سر گیجه حین ورزش باید به پزشک مراجعه کنید.

انجمن پزشکی کوهستان ایران